Het vak gemeenteraadslid omschrijft Ellen Bijsterbosch zelf als “een soort semi-professionele bemoeial”. Semi-professioneel omdat raadslid zijn geen fulltime baan is. Ellen is naast raadslid ook nog zzp’er in de culturele sector. Al is dat werk wel wat veranderd sinds ze raadslid is. In dit interview spreek ik Ellen over wat een raadslid precies doet, hoe ze dat combineert met haar zzp opdrachten en hoe het is om samen te werken met mensen van andere politiek partijen.
Liever luisteren dan lezen?
Dit interview is ook opgenomen als podcast. Zoek ‘Werken aan je Geluk’ op in jouw podcast app of luister hieronder het hele interview met Ellen.
Hieronder lees je een deel van het interview uitgeschreven terug.
Een lokaal politicus
Je kunt het werk van een gemeenteraadslid het beste vergelijken met dat van een Tweede Kamerlid. Wat een Tweede Kamerlid voor het hele land doet, dat doet een gemeenteraadslid voor een gemeente. Ellen is gemeenteraadslid in Utrecht.
“Als gemeenteraadslid bemoei je je met alles wat er in de stad gebeurt. Daar stem je over, maar je stelt bijvoorbeeld ook vragen als je wilt weten of de wethouders het beleid wel op een goede manier uitvoeren. En je praat met mensen in de stad.”
Tweede Kamerlid zijn is een fulltime baan, gemeenteraadslid ben je parttime.
“Je mag er zoveel tijd aan besteden als je wilt. Ik besteed er stiekem ook wel iets meer tijd aan, dan dat er officieel voor staat. Voor een stad van de grootte van de gemeente Utrecht is de stelregel dat je er ongeveer 20 uur per week aan kwijt bent. Ik weet dat heel veel raadsleden in Utrecht waaronder ik, eerder tegen de 30 uur aanzitten.”
Geen gewone sollicitatie
Ellen is als gemeenteraadslid een lokaal politicus. Een baan waar je niet zomaar op kunt solliciteren.
“Ik ben gemeenteraadslid voor D66. Dat betekent dat ik me moest kandidaat stellen. Bij D66 heb je dan een gesprek met een lijstadviescommissie. Die lijstadviescommissie spreekt met meerdere kandidaten en stellen een lijstadvies op. Daar mogen vervolgens leden over gaan stemmen. Daar komt dan uiteindelijk een kandidatenlijst uit. En daar mogen Utrechters bij de gemeenteraadsverkiezingen hun stem op uitbrengen. Bij D66 werkt dit zo. Bij andere partijen is dat proces misschien weer anders.”
Maar er is nog meer.
“Stel dat je te laag op de lijst staat om er eigenlijk in te komen, dan zou je ook nog met voorkeurstemmen in de gemeenteraad gekozen kunnen worden.”
En dat is realistischer dan je denkt.
“Dat is bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen bij een aantal mensen wel gebeurd. Er was natuurlijk ook de landelijke actie Stem op een Vrouw, waardoor veel meer vrouwen in de raad zijn gekomen. Ik ben zelf ook met voorkeursstemmen gekozen, maar eigenlijk had ik dat gezien mijn positie op de lijst niet nodig. Maar stel dat ik lager had gestaan, dan was ik er met dat aantal stemmen nog steeds ingekomen.”
Een campagne voor cultuur
Ellen vertelt dat ze denkt dat al die voorkeurstemmen voor een groot deel komen door de door de campagne Stem op een Vrouw. Maar ze heeft ook een eigen campagne gevoerd.
“Ik had een campagne over dat ik me in wil zetten voor de culturele sector. Over betaalbare plekken voor kunstenaars, dus broedplaatsen. Voor talentontwikkeling in de stad en ik heb me ook veel ingezet voor jongerencultuur, zodat ook jongeren meer plek krijgen in de stad om zich te ontplooien.”
Beloftes waarmaken
Politici beloven vaak vanalles in campagne tijden in de hoop dat mensen op hen stemmen. Maar wat kun je nu eigenlijk waar maken van al die beloftes? Best veel als ik aan Ellen vraag wat ze voor elkaar heeft gekregen sinds ze in de gemeenteraad zit.
“Waar ik super blij mee ben en super trots op ben is dat we geld hebben geregeld voor een jongerencultuurhuis in Overvecht [een wijk in Utrecht]. Een paar maanden geleden is die geopend. Dat is wel bijzonder. Je schrijft het op in een verkiezingsprogramma, je gaat er campagne op voeren. Daarna heb je coalitieonderhandelingen. En dan komt het ergens op papier te staan. En twee jaar later, dan is het er gewoon écht. Dan is het een gebouw en een plek met mensen. En die jongeren hebben daar nu een plek om zich te ontwikkelen en dat is wel heel bijzonder.”
Ook heeft Ellen een voorstel gedaan voor meer culturele activiteiten voor jongeren in Leidsche Rijn. Dat is ook een wijk in Utrecht.
“Veertig procent van de Utrechtse tieners woont daar. Maar op cultureel gebied is er voor hen veel minder te doen dan op andere plekken in Utrecht.”
Daar komt nu dus een beetje verandering in mede dankzij Ellen.
Stemmen in de raad
Het zijn dus niet zomaar loze beloftes die Ellen gemaakt heeft. Ze probeert ze waar ze kan waar te maken. Maar daar heeft ze wel de steun van de rest van de gemeenteraad voor nodig. Als je als gemeenteraadslid een plan indient, dan moet meer dan de helft van de gemeenteraad voor jouw plan stemmen.
“Er zitten 45 raadsleden in Utrecht. Als het goed is, is dit een beetje een afspiegeling van Utrecht. Daardoor moet je ook samenwerken met mensen en partijen die ook heel andere dingen belangrijk vinden.”
Er moeten dus minimaal 23 raadsleden voor de plannen van Ellen stemmen om uitgevoerd te kunnen worden.
“Als het goed is heb ik er al 9 mee, want ik zit in een fractie van 10.”
Met een fractie bedoelt Ellen alle gemeenteraadsleden die namens 1 partij in de raad zitten. Ellen zit samen met 9 anderen namens D66 Utrecht in de gemeenteraad.
“Naast mijn eigen fractiegenoten heb ik er dan nog 13 bij nodig om ervoor te zorgen dat mijn idee het haalt.”
Wethouders aan het werk zetten en controleren
Als een idee genoeg stemmen heeft gekregen in de gemeenteraad, dan moet een wethouder met zo’n idee aan de slag. Voor je beeldvorming: een wethouder is vergelijkbaar met een minister. Wat een minister voor het hele land doet, doet een wethouder voor een gemeente.
“Die moet dat dan gaan uitvoeren.”
Maar hoe weet je of zo’n wethouder dat ook wel écht gaat doen?
“Als het goed is houdt de wethouder ons daarvan op de hoogte.”
Vaak staat er in een plan ook dat een wethouder binnen een bepaalde tijd de gemeenteraad een update moet geven over de uitvoering van de plannen. Dus zo kan de raad de wethouders controleren. En die controle is ook een van de taken van de raadsleden.
“Als gemeenteraadslid dien je niet alleen moties [dat is een idee of plan] in, maar je hebt ook een controlerende rol. Je taak als gemeenteraadslid is ook om te controleren of dat beleid wel goed wordt uitgevoerd. Dus stel dat de wethouder er niets mee heeft gedaan, dan ga je de wethouder tot verantwoording roepen.”
Belangenverstrengeling
Al is Ellen er wel zo goed als fulltime mee bezig; gemeenteraadslid zijn is een parttime baan. Daarnaast werkt ze ook nog als zzp’er in de culturele sector.
“Voordat ik verkozen was in de gemeenteraad, werkte ik ook veel in Utrecht. Nu ik in de gemeenteraad zit doe ik dat niet. Sommige dingen zouden misschien wel mogen, maar ik heb ook cultuur in mijn portefeuille. Dus ik kan sowieso niet gaan werken voor culturele instellingen die bijvoorbeeld door de gemeente gesubsidieerd worden. Want dan ga ik zelf ook direct financieel profijt hebben van bijvoorbeeld beleid wat ikzelf heb gemaakt. Dat kan niet. Los daarvan zou ik best kunnen werken voor organisaties die niet gesubsidieerd zijn. Maar binnen de culturele sector zijn er heel veel samenwerkingen, dus voordat je het weet, werk je voor een organisatie die toch weer een samenwerking heeft met andere organisatie die wel gesubsidieerd is. Dus om dat maar gewoon helemaal te vermijden en om de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen, heb ik besloten dat ik overal mag werken, behalve binnen de gemeentegrenzen.”
Culturele sector in coronatijd
De culturele sector heeft het zwaar te verduren in deze coronatijden. Wat kan een gemeenteraadslid als Ellen dan betekenen voor de mensen die in deze sector werken?
“Ik heb aan verschillende voorstellen gewerkt. Dus ik heb bijvoorbeeld in het voorjaar er veel op gezeten om vooral veel mogelijk te maken in de buitenlucht. Dat begon met dat jongeren onder de 18 nog wel lekker mochten samen sporten in de buitenlucht. En toen dacht ik ‘waarom mogen jongeren onder de 18 dan niet bijvoorbeeld dansen of theater maken? Hoezo mag dat dan niet in de buitenlucht?’ Ik ben dus vooral bezig geweest om dat soort dingen mogelijk te maken.”
Meerdere portefeuilles
Als gemeenteraadslid heeft Ellen meerdere portefeuilles. Dat zijn onderwerpen waar ze zich in verdiept, waar ze plannen voor bedenkt en waar ze zich over moet uitspreken in de gemeenteraad. Welke portefeuilles heeft Ellen op dit moment?
“Ik heb cultuur, erfgoed & monumenten, vastgoed, bibliotheken, sekswerk en de wijk Oost [in Utrecht].”
Deze portefeuilles kun je niet zomaar kiezen. De rest van je fractie moet het er wel mee eens zijn dat je dat gaat doen. Daarbij bestaat de fractie van D66 Utrecht uit 10 mensen. Dus dan kun je alle portefeuilles over 10 mensen verdelen. Maar er zijn ook partijen die niet zoveel stemmen hebben gekregen, waardoor er minder mensen namens die partij in de gemeenteraad zitten. Er zijn partijen die met z’n tweeën evenveel portefeuilles moeten verdelen als D66 Utrecht met nu z’n tienen doet.
Maar met 6 portefeuilles heeft Ellen het ook druk genoeg. Is het mogelijk om alles van deze onderwerpen af te weten?
“Je moet een beetje je focus kiezen. Als je alles van alles weet, dan weet je eigenlijk niets. Ik moet dan ook een beetje aan Johan Cruijff denken die in een interview zei: ‘als ik hier dit hele stuk moet verdedigen, dan ben ik de slechtste. Maar geef me deze vierkante meter en ik ben de beste.’ Ik denk dat je dan ook het meest kan bereiken, als je je vierkante meter tot in de puntjes beheerst. Want als je alles een beetje probeert te doen, dan vliegt het door je vingers heen.”
Op het moment dat Ellen weet dat er een debat over een van haar onderwerpen komt, dan wordt dat haar vierkante meter.
“En dan ga ik het ook helemaal uitvlooien. Dan ben ik de meester op die vierkante meter.”
Andere partijen als concullega’s
Je zit in de raad voor je eigen partij. Maar je zult een meerderheid voor je plannen moeten hebben, om die plannen ook te kunnen uitvoeren. Ellen beschouwt raadsleden van andere partijen daarom niet als tegenstanders, maar als concullega’s.
“Het is een beetje een lelijke term, maar zo is het wel. Je zult toch een meerderheid moeten halen. Je mederaadsleden alleen maar zien als tegenstanders gaat ook niet productief zijn. Je moet ook samenwerken om wat voor elkaar te krijgen.”
Achterkamertjespolitiek
Je hoort in de media wel eens iets over de achterkamertjes van de politiek. Daarmee worden de gesprekken bedoeld die niet zichtbaar zijn voor het publiek. Alle vergaderingen kun je namelijk bijwonen en online volgen. Je weet wat welke partij zegt. Maar voor de raadsleden zo’n vergadering ingaan, hebben ze vaak hun plannen al met andere partijen gedeeld.
“Er gebeurt wel veel onderhandeling buiten de raadsvergadering om. Dat vind ik niet zo raar, omdat het debat zich vaak focust op de verschillen tussen de partijen, maar je hebt ook het samenwerkingsdeel nodig. Als je het achterkamertjes wilt noemen, dan mag je het zo noemen. Maar het helpt wel. Stel dat ik een motie wil indienen, dan helpt het als ik niet tot de raadsvergadering wacht met mijn voorstel delen. Dan helpt het als ik van te voren al vertel waar ik aan zit te denken en of mensen mee willen doen.”
Raadslid worden
Raadslid ben je voor een periode van vier jaar. Na die vier jaar moet je weer opnieuw gekozen worden. Ellen is duidelijk over haar werk als raadslid:
“Het is onwijs leuk om je op deze manier in te zetten voor de plek waar je woont.”
En ze heeft ook tips voor mensen die dit ook zouden willen:
“Elke gemeente heeft wel een stream. Dus je kunt eens een raadsvergadering kijken over een onderwerp dat je interessant vindt. Dan kun je eens kijken hoe het echt is. En het helpt ook als je nadenkt over welke partij bij je past. En klop daar dan eens aan. Ga eens in gesprek, vraag of je eens mag aansluiten bij een fractievergadering of dat je een keer mag meelopen. Genoeg opties en over het algemeen vinden politieke partijen het alleen maar leuk als je je meldt. Dat geldt niet alleen voor D66, maar politieke partijen vinden het altijd leuk als mensen zich melden die kennis willen maken met de politiek. Daar staat de deur altijd voor open.”